به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجتالاسلام والمسلمین خیاط مدیر حوزه علمیه خراسان، شامگاه پنجشنبه ۴ دیماه در آیین اختتامیه کنگره بزرگداشت پنجاهمین سالگرد رحلت آیتالله سید محمدهادی میلانی(ره) که در تالار طبرسی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، با اشاره به ضرورت بازخوانی جایگاه آیتالله میلانی در تاریخ معاصر حوزههای علمیه، بر نقش تمدنی و جریانساز این مرجع بزرگ تأکید کرد.
وی با مروری تاریخی بر پیشینه علمی خراسان اظهار داشت: منطقه خراسان از سدههای نخستین اسلامی، بهواسطه موقعیت جغرافیایی، تنوع قومی و پیوند عمیق با مراکز علمی عراق و حجاز، به یکی از بسترهای مهم تولید و انتقال معارف اسلامی، بهویژه معارف شیعی، تبدیل شد.
مدیر حوزه علمیه خراسان ادامه داد: برخلاف تصور رایج که شکلگیری نهاد حوزههای علمیه را به دورههای متأخر نسبت میدهد، خراسان در قرن دوم هجری شاهد حضور عالمان برجسته، شبکههای حدیثی و شکلگیری هستههای آموزشی منظم بوده است.
وی با اشاره به نقش برجسته فضل بن شاذان نیشابوری گفت: ابومحمد فضل بن شاذان، فقیه، متکلم و محدث برجسته امامی و از اصحاب امام جواد و امام هادی علیهماالسلام، از نخستین چهرههای اثرگذار تشیع در خراسان به شمار میرود که بهحق میتوان او را پایهگذار سنت علمی منسجم امامیه در این منطقه دانست؛ آثار فراوان وی در فقه، کلام، امامت و رد فرق، که شمار آنها تا ۱۸۰ اثر برآورد شده، نشاندهنده شکلگیری یک نظام آموزشی و فکری پویا در نیشابورِ آن روزگار است.
وی یادآور شد: هرچند در آن دوره هنوز مدرسه به معنای نهادی متأخر شکل نگرفته بود، اما مجالس درس، حلقههای روایت و شبکه استاد و شاگردی، کارکردی کاملاً مشابه نهاد حوزههای علمیه داشتند.
حجتالاسلام والمسلمین خیاط با اشاره به قرون چهارم و پنجم هجری تصریح کرد: همزمان با تثبیت غیبت کبری، خراسان همچنان یکی از پایگاههای مهم حدیث و فقه امامی باقی ماند و شهرهایی چون نیشابور، طوس و بیهق میزبان عالمان برجسته شیعه و اهل سنت بودند و گفتوگوی علمی در این منطقه رونق داشت.
وی اظهار کرد: شیخالطائفه محمد بن حسن طوسی(ره)، بنیانگذار حوزه نجف، از مفاخر برخاسته از شهر طوس است که هرچند در جوانی به بغداد هجرت کرد، اما ریشه در همین مجامع علمی خراسان داشت.
وی ادامه داد: با گسترش زیارت امام هشتم علیهالسلام و تثبیت جایگاه مشهد، از قرون ششم و هفتم هجری به بعد، مدارس علمیه بهصورت نهادی آشکار در این شهر شکل گرفت. گزارشهای تاریخی متعددی از برگزاری مجالس درس و نگارش آثار علمی در جوار حرم مطهر رضوی حکایت دارد؛ چنانکه مرحوم شیخ صدوق بخشی از آثار خود را در کنار مضجع شریف امام رضا (علیهالسلام) املا کرد و ابنعساکر نیز در حرم رضوی به استماع حدیث پرداخت.
آیتالله میلانی؛ نقطه عطف تاریخ معاصر حوزه مشهد
مدیر حوزه علمیه خراسان با تأکید بر اینکه نقطه عطف تاریخ معاصر حوزه علمیه مشهد با نام آیتالله سید محمدهادی میلانی پیوند خورده است، خاطرنشان کرد: هجرت آگاهانه و مسئولانه ایشان از نجف به مشهد در دهه ۳۰ شمسی، صرفاً یک جابهجایی جغرافیایی نبود، بلکه تصمیمی تمدنی و نهادی بهشمار میرفت که آثار عمیق و ماندگاری بر حیات علمی و اجتماعی حوزه مشهد برجای گذاشت.
وی ادامه داد: پاسداشت آیتالله میلانی، پاسداشت یک شخص نیست، بلکه پاسداشت معنویت، اخلاق، دانش، فضیلت فقاهت و حکمت، مردمداری و مسئولیت اجتماعی است.
حجت الاسلام والمسلمین خیاط خاطرنشان کرد: ایشان با انتقال سنت ریشهدار فقاهت نجف به مشهد، این حوزه را از رکود نسبی خارج کرد و با تأکید بر فقه استدلالی عمیق، تربیت شاگردان طراز اول و استقلال حوزه از قدرتهای سیاسی، جایگاه حوزه مشهد را در تراز مرجعیت شیعه ارتقا داد.
حجتالاسلام والمسلمین خیاط با اشاره به نگاه اجتماعی و سیاسی آیتالله میلانی بیان کرد: ایشان حوزه را نهادی منزوی نمیدانست و به نقش اجتماعی و تاریخی فقیه باور داشت. حضور فعال در مسائل کلان جامعه، دفاع از حقوق مردم و ایستادگی در برابر انحرافات فکری و سیاسی، از شاخصههای مکتب علمی و عملی آیتالله میلانی بود.
وی خاطرنشان کرد: از ابعاد مهم و کمتر تحلیلشده شخصیت این مرجع بزرگ، توجه عمیق به نقش بانوان در اعتلای فرهنگ دینی و تحکیم نهاد خانواده است.
وی ادامه داد: آیتالله میلانی با درک درست از شرایط زمانه و تهدیدهای فرهنگی، بر ضرورت آموزش عالی دینی برای بانوان تأکید کرد و هستههای اولیه حوزه علمیه بانوان را پایهگذاری نمود؛ حرکتی که پس از انقلاب اسلامی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی بهعنوان پدیدهای مبارک توصیف شد.
پرورش شاگردان جریانساز و نقشآفرین
مدیر حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه نگاه انقلابی و مسئولانه آیتالله میلانی به فقه و مرجعیت، حوزه مشهد را به یکی از کانونهای آگاهی سیاسی پیش از انقلاب اسلامی تبدیل کرد، گفت: مواضع صریح ایشان در حمایت از مرجعیت، پشتیبانی از نهضت امام خمینی(ره) و نقد ساختارهای فاسد قدرت، نشان میدهد که آیتالله میلانی حوزه را قلب تپنده بیداری دینی جامعه میدانست.
وی خاطرنشان کرد: در همین بستر فکری و تربیتی، شاگردانی جریانساز و تاریخساز پرورش یافتند که از برجستهترین آنها، رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیتالله سید علی خامنهای است.
حجت الاسلام والمسلمین خیاط تاکیدکرد: تأثیر مکتب آیتالله میلانی را میتوان در پیوند عمیق میان فقه، اندیشه سیاسی اسلام، دغدغه عدالت اجتماعی و نگاه تمدنی به آینده امت اسلامی مشاهده کرد.
حجتالاسلام والمسلمین خیاط با اشاره به برگزاری این کنگره گفت: این همایش توانست بخشی از ظرفیتهای علمی، فکری، اجتماعی، سیاسی و معنوی آیتالله میلانی را بازخوانی کند و پس از پنجاه سال، نام و یاد آن فقیه عالیقدر را بار دیگر در اذهان زنده سازد.
انتهای پیام/
نظر شما